Antički kameni spomenici Museuma Nugent

Antičke skulpture iz Nugentove zbirke prvi je sistematski obradio upravo Josip Brunšmid u svom antologijskom djelu Kameni spomenici Hrvatskog narodnog muzeja u Zagrebu u kojem je obrađeno i opisano 787 spomenika. Kameni spomenici izašli su u nekoliko dijelova u Vjesniku Arheološkog muzeja u Zagrebu od 1904. do 1911. godine i polazna su točka za proučavanje Nugentove zbirke.

Brunšmid u uvodu daje pregled nastanka zbirke, osvrćući se na okolnosti nalaza, tj. na Lavalova iskapanja u Minturnu te na tretiranje kipova od strane venecijanskog kipara Paronuzzija. Upravo su Paronuzzijevi pokušaji restauracije skulptura i nadomještanje dijelova koji nedostaju Brunšmidu uzrokovali najviše problema (treba pak naglasiti da je takva praksa nadomještanja dijelova skulptura koji nedostaju bila u skladu s vremenom kad je napravljena). Brunšmid opisuje kako su „Paronuzzijevi dopunjci neukusno i sasma krivo izvedeni, a najviše mu se mora prigovoriti, što je prema običaju talijanskih restauratora onog vremena veoma bezobzirno postupao sa spomenicima ...“. Posebno je ljuto Brunšmid opisao Paronuzzijevo postupanje sa skulpturom odjevene ženske figure: „ Restaurator s ovim kipom veoma bezobzirno postupao te ga je sasma pokvario; ne samo da je desnu ruku s odjećom oko nje i veći dio leđa ravno otklesao, da tamo nastavi nezgrapne svoje dopunjke, koji su se u novije vrijeme opet uklonili, nego je još i sam kip na oba ramena, na leđima i u naborima plašta na prednjoj strani dlijetom tako predjelao, da kip nema više mnogo od prvobitnog svog antiknog oblika“.

Među antičkim skulpturama Lavalove zbirke ističu se kipovi Marsije, muze Kaliope i glava Apolona za koje je Brunšmid pretpostavio da pripadaju jednoj skupini koja prikazuje natjecanje između satira i boga. Ljepotom iskače skulptura koji se tradicionalno definira kao kip božice Afrodite, torzo boga Dioniza te skulptura Ganimeda.

Uz spomenute, u Narodni muzej stigle su i skulpture manjih dimenzija, više ili manje očuvane, ulomci skulptura (glave i torza kipova), poprsja božanstava i rimskih državnika između kojih se ističe bista mladog cara Marka Aurelija.

Osim skulptura, u zbirci se nalazilo više antičkih reljefa od kojih se ističe scena rođenja boga Dioniza, ulomak scene lova na Kaledonijskog vepra, ulomak reljefa s prikazom Silena i nimfe te friz sarkofaga s prikazima Erota. Treba izdvojiti i ulomak natpisa koji spominje caricu Juliju Maesu, baku rimskog cara Elegabala na kojem se jasno vide tragovi damnatio memoriae. U zbirci se nalazilo i nekoliko nadgrobnih stela s natpisima, ulomci antičke arhitekture, ulomci antičkog kamenog namještaja i sl.

Foto:

Afrodita (Venera) iz Minturna

Marsija, dio grupe skulptura koje prikazuju natjecanje satira i boga Apolona